داربستان

اينترنت و تحول کیفی استراتژيك در صنعت ساختمان

صنعت ساختمان با تأخير زماني نسبت به بخش هاي ديگر اقتصاد، دوران گذار از "عصر فراصنعتي" به "عصر اطلاعات و دانـايي" را آغاز كرده اسـت. اين صـنعت در رده بندي مقايسه‏ اي با ساير بخش ها، از نظر انطباق با تكنولوژي اطلاعات (IT) و استفاده از اينترنت در حال حاضر در رديف هشتاد و هفتم قرار دارد.
در سال 2000 ميلادي صنعت ساختمان با بازار 3600 ميليارد دلاري در كل جهان به سرعت به جبران اين عقب افتادگي تكنولوژيكي پرداخت. استفاده از اين "فرصت استراتژيك" يعني پذيرش قواعد بازي كسب و كار در عصر اطلاعات و استفاده مناسب و بهينه از IT و اينترنت، كارآيي و اثر بخشي سازمان ها را بالا برد و سازمان ها از اين طريق به خلق و ايجاد مزيت رقابتي پرداختند.
بطور مثال در حال حاضر فقط در شركت Citadon ، استفاده از اينترنت در صنعت ساختمان در زمينه مديريت پروژه بر مبناي وب در 750 پروژه و با حجم بيش از $100 میلیارد دلار در حال انجام است.
جايگاه صنعت ساختمان در اقتصاد جهان:
درجه اهميت هر صنعتي در اقتصاد مستقيماً به سهم آن در توليد ناخالص داخلي (GDP) مرتبط است. آمار نشان مي دهد كه در حال حاضر سهم صنعت ساختمان از كل ( GDP) كشورها به شرح زير است: آمريكا 13%، انگليس 8%، چين 9%، كانادا 11%.
درصـد هاي فـوق نشـان دهنده اين است كـه اين حجم از توليد نمي توانـد از اقتصاد جديد جهان كه "اقتصاد اطلاعاتي" نام گرفته است، تأثير نپذيرد.
پيچيدگي صنعت ساختمان و گستردگي شبكه ارزش توليد ، افزايش و كاهش ابعاد و اندازه سازمان ها با تغيير تعداد پروژه هاي دردست اجرا، پراكندگي جغرافيايي، عدم امكان حضور عوامل متعدد پروژه دركنار هم، تنوع بالا، موقتي بودن پروژه ها، وجود عوامل ريسك با درجه بالا و عوامل ديگري از اين نوع باعث مي شود كه مسايلي مانند "مديريت مبتني بر اطلاعات"، هماهنگي، تشريك مساعي در كار تيمي و ارتباطات مؤثر، نقش قابل توجهي در ارزش افزوده نهايي و موفقيت پروژه هاي ساختماني داشته باشد.

پارادايم اينترنت:
از مشخصه هاي پاراديم عصر اطلاعات، جهاني شدن، شبكه اي شدن سازمان ها ، مجازي شدن فرآيند كسب و كار ، تحول بنيادي در شيوه كار افراد از نظر مفهوم كار ـ زمان و مكان، انعطاف پذيري رو به ازدياد، عدم قطعيت رو به ازدياد، سرعت بالاي تعامل، بالارفتن شتـاب تغيير، تغيير سهـم اطلاعات و دانايي در كل ارزش توليد شـده به ساير عناصر توليد و… مي باشد.
اينترنت به مثابه ابررسـانه اي است كه نسبت به نسل قبل رسانه ها ويژگي "تعامل دوسويه" را نيز اضافه كرده و بطور بنيادي درحال تغيير فرآيندهاي كسب و كار است.

برخي از مزاياي استفاده از اينترنت و IT در صنعت ساختمان كه درحال حاضر مورد اسـتفاده شـركت هاي توسـعه يافته مي باشد به شرح زير است:
- بالابردن سرعت و دقت در فرصت يابي
- بالارفتن كارآيي، اثر بخشي و كسب مزيت رقابتي
- خرد پايه و عقلايي كردن تصميمات با استفاده از پايگاه دانايي و خرد جمع شده جهاني به گستردگي كل صنعت ساختمان
- امكان شبكه اي شدن و تبديل سازمان به "هسته كوچك قوي" و "شبكه بزرگ"
- استفاده از منابع تأمين بيروني (Outsourcing) و زنجيره تأمين كنندگان (Supply Chain)
- امكان انجام پروژه هاي پيچيده چند نظامه مانند پروژه هاي EPC, Turnkey, DB
- امكان انجام كار جدا از هم ولي با هم
- سهولت هماهنگي، كار تيمي
- بستر تبادل ارتباطات درون و برون سازماني
- دسترسي لحظه اي به اطلاعات بازار جهاني و اطلاعات كل زنجيره ارزش صنعت ساختمان
- امكان تصميم گيري توزيع شده همزمان
- وب (WEB) به مثابه زيرساخت اطلاعاتي (Infrastructure) پروژه ها
- بالارفتن چالاكي سازمان و افزايش سرعت، دقت، كميت و كيفيت سيستم هاي سازمان
- كاهش هزينه هاي مستقيم، غيرمستقيم، مبادلاتي و معاملاتي (Transaction Cost)
- كم كردن زمان اجراي پروژه ها تا 15%
- كاهش هزينه هاي صنعت ساختمان تا 30%
از جمله شركت هاي موفق در استفاده صحيح از IT، اينترنت، اينترانت و اكسترانت شركت بكتل مي باشد كه رتبه اول شركت هاي بين المللي مهندسي و ساخت را در سال 2000 در رتبه بندي نشريه مهندسي ENR احراز نموده است.
شركت بكتل تاكنون در 7 قاره جهان و در 140 كشور، 19000 پروژه بزرگ را طرح و اجرا نموده است. !!
از 100 شركت اول آمريكايي در ابتداي قرن بيست در حال حاضر فقط 16 شركت وجود دارند، از 100 شركت اول انگليسي در سال 1965 اكنون فقط 32 شركت وجود دارند و 46% از 500 شركت اول (FORTUNE 500) در فاصله سال هاي 1980 الي 1990 از ليست 500 شركت اول خارج شدند.
از جمله دلايل اصلي عدم تداوم حضور شركتهاي بزرگ در فهرست 100 يا 500 شركت اول هر كشور، “نداشتن تحليل درست از تحولات و چالشهاي اصلي” ، “عدم تطبيق با تحولات” و “عدم درك فرصـت يابي سـريع و بموقع در محـيط رقابتـي” مي‏باشد.
در قسمت اول( ) اينكه چرا بايد از اينترنت و IT در صنعت ساختمان استفاده نمود و لزوم تحول بنيادي در اين زمينه بصورت كلان مطرح شد. در اين مقاله سعي خواهد شد به يكي از اين مزايا، يعني “خرد پايه و عقلايي كردن تصميمات با استفاده از IT” پرداخته شود. برخلاف آنچه در صنعت ساختمان كشور ما ملاحظه مي گردد، درحال حاضر در اكثر كشورهاي توسعه يافته و درحال توسعه، شركت هاي ساختماني، شركت هاي مهندس مشاور، كارفرمايان مربوطه، توليد كنندگان مواد و مصالح و فروشندگان و كليه عوامل حاضر در زنجـيره ارزش صنعت ساختمان بطور فزاينده اي به اينترنت نه بعنوان “ابزار”، بلكه به عنوان “استراتژي” نگاه مي كنند.
تحقيقات نشان مي دهد كه در دو سال آينده استفاده كنندگان موجود صنعت ساختمان 92 درصد بيشتر از اينترنت استفاده خواهند كرد. در واقع پيوستن به اينترنت و حضور در وب (WEB) بصورت جزيي غيرقابل تفكيك از صنعت ساختمان درآمده است. شركت ها از اين حضور براي معرفي خود، بازاريابي، ارتباطات، تبادل و دريافت اطلاعات استفاده مي كنند.
آدرس و نحوه دسترسي در عصر اطلاعات تفاوت ماهوي با گذشته پيدا كرده است.
به آدرس فيزيكي و ثابت (شهر، خيابان، ساختمان و…)، آدرس مجازي (E-mail) و پايگاه اينترنتي (COM. اسم شركت. WWW) اضافه شده است و “آدرس عصر اطلاعات” بصورت مجازي با شخص حقيقي يا حقوقي صاحب آدرس مدام درحال حركت است!!
در آينده نزديك شاهد دوره اي خواهيم بود كه در محيط كسب و كار افراد و شركت ها بدون داشتن “آدرس عصر اطلاعات” با مشكل ارتباط و دسترسي روبرو خواهند بود!

خرد و انديشه جهاني در صنعت ساختمان
سابقه تشكيل انجمن ها، مؤسسات بين المللي، شركت ها، نشريات تخصصي و … در صنعت ساختمان به بيش از يك قرن مي رسد. بطور مثال سابقه معتبرترين نشريه مهندسي ساختمان ENR به 127 سال مي رسد.
تفاوت مورد بحث ما در قبل و بعد از عصري كه اطلاعات و اينترنت ناميده مي شود به “سهولت دسترسي” ، “ارتباطات دوسويه و تعاملي” و استفاده از “خرد موجود جهاني” به جاي “اختراع چرخ چاه” بر مي گردد.

انستيتوي بتن امريكا در سال 1905 تاسيس گرديد و نزديك به يك قرن است كـه دانش و تجـربه جمع شده جهاني در مقوله طرح و ساخت بتـن و سازه هاي بتني را مستند و از طــريق مقالات، نشـريات، سمينـار، دوره‏هاي آموزشي و … دراختيـار كل علاقه مندان بـه اين صنعت و تكنـولـوژي قرار مي دهد. از سال 1992 به امروز با پيدايش شبكه جهاني وب (WWW) و حضور اين مؤسسات در وب، انتقال تجربه مدون شده، ارتباط فعال و دوسويه با اعضاء كار تهيه كدها و استانداردها را غني بخشيده است و به بالاتر رفتن كيفيت اين فن آوري كمك كرده است.
انستيتوي مديريت پروژه در 32 سال پيش با هدف تبادل دانش و حرفه اي كردن مديريت پروژه در سطح بين المللي تأسيس گرديد.
اين مؤسسه غيرانتفاعي درحال حاضر ۱۰۰۰۰۰ عضو دارد. اين اعضاء كـه مـديران پروژه از كشـورهاي مختلف دنيـا هستند، در يك ارتبـاط مؤثر با يكديگر، در تبادل تجربيات پروژه هاي مختلف از كشورهاي با فرهنگ كاري متفاوت و تهيه استانداردهاي مديريت پروژه و … با هم همكاري مي كنند.
اين انجمن از طريق برگزاري سمينارها، نشريات، گروه هاي تخصصي، آموزش، تحقيق، صدور گواهي نامه هاي تخصصي حرفه اي مديريت پروژه (PMP) و … به توسعه قابليت هاي مديران پروژه ها كمك مي نمايد.
ارتباط با شركت هاي مشاوره مديريت پروژه، نرم افزارها، كتابها و مؤسسات آموزشي و … نيز از طريق اين سايت امكانپذير است.
آخرين نسخه كتاب “دانش مديريت پروژه “ PMBOK2000 بطور رايگان از اين سايت قابل دريافت مي باشد.
به شركت هايي كه پروژه هاي متعدد در نقاط جغرافيايي و يا كشورهاي مختلف دردست دارند و از چگونگي روند پروژه ها كلافه شده اند جداً توصيه مي شود به سايت PMI سري بزنند!
انجمن مهندسي هـزينه در سـال 1956تـأسيـس گرديد و مبـاحث مـربـوط بــه مهنـدسي هـزينه مانند بـرآورد، كنترل هزينه پروژه ها، تحليل سودآوري پروژه ها و … از طـريق اين وب سايت قابـل دريـافت است.

صنعت ساختمان ايران
صنعت ساخـتمان ايران بعنوان بخشي از اقتصاد ايران از يك “عقب ماندگي تاريخي” رنج مي برد. شركت هاي اين صنعت اكثراً در عصر ماقبل از اطلاعات متوقف شده، هنوز با قواعد بازي اقتصاد جهاني آشتي نكرده اند، “مديريت” و “اطلاعات” را از صورت مسئله چالش هاي پيش رو پاك كرده اند!! و در چنبره مديريت سنتي يا تك نفري عصر كشاورزي گرفتار مانده اند.
در 20 كشور اول توسعه يافته سهم خدمات (اطلاعات، مديريت و …) از كل توليد ناخالص ملي (GDP) به 70% رسيده است. مطالعه دقيق در حلقه هاي مختلف زنجيره گسترده ارزش صنعت ساختمان نشان مي دهد كه بيشترين ارزش افزوده توليد شده در حلقه هايي است كه سهم دانش در آنها بالاتر است. در فرآيندهايي كه با دانش، مديريت، اطلاعات، سيستم، برنامه ريزي، مديريت استراتژيك، تكنولوژي اطلاعات، رويه ها و … سروكار دارند اين سهم بالاتر است.
بطور مثال مشاهده مي كنيم كه شركت هاي بين المللي و توسعه يافته در حوزه نفت و گاز و پتروشيمي كه در بازار صنعت ساختمان ما كار مي كنند نه به ما شن و ماسه و سيمان مي فروشند و نه لودر اجاره مي دهند بلكه به ما “مديريت” ، “اطلاعات” ، “مديريت پروژه” و نظاير اينها مي فروشند و كاري را كه توسط شركت هاي ما انجام مي شود را مديريت مي كنند.
صنعت ساختمان به دليل گسترده بودن شبكه ارزش آن (VERTICAL MARKET)، تعامل بسيار بالايي با عوامل محيطي مانند: دولت، رقابت در محيط بين المللي، صنعت، بازارهاي مالي، منابع انساني و … دارد.
از طرفي به دليل تغييرات فوق العاده سريع در محيط و تغيير قواعد بازي كسب و كار، شناخت اثر تغييرات فوق در حلقه هاي مختلف شبكه ارزش بسيار حائز اهميت اسـت. اقتصاد ديجيتالي (DIGITAL ECONOMY) در عصـر اطلاعات، نحـوه ارتبـاط دولت ها با استفاده كنندگان از خدمات آن را به كلي تغيير داده است.
شهروندان، شركت ها و سازمان ها ارتباط با ارگان ها و سازمان هاي دولتي و غيردولتي را از طريق اينترنت شروع كرده اند. شهـروند درحــال تبـديل بــه شبكه ونـد (NETIZEN) و دولت درحـــــال تبــــديل بـه دولـــت الكتـرونيكي (E-GOVERNMENT) است.

فلسفه كار اين است كه هر خدمتي را كه بتوان از راه دور به شهروندان داد، دليلي ندارد كه استفاده كنندگان اين خدمت با مسافرت و جابجايي فيزيكي و صرف هزينه بيشتر آن را دريافت كنند. نمونه بسيار موفق اين نوع رابطه دولت سنگاپور است كه با برنامه جامع IT2000 بطور جدي در همه اركان اداره جامعه وارد عصر اطلاعات شده است. در اين نوع ارتباط وضعيت شركت‏ها، پروژه ها، توليد كنندگان، توزيع كنندگان، قيمت ها، رقابت ها، مناقصه ها و … شفاف تر شده است و اطلاعات بصورت كامل و برابر دراختيار همه قرار مي گيرد. رانت اطلاعاتي كه دراثر شفاف نبودن و در دسترس نبودن اطلاعات به وجود مي آيد، بسيار مخرب بوده و نمونه اين رانت در صنعت ساختمان كشور ما ضربات جبران ناپذيري به شركت هاي بخش خصوصي وارد كرده است. با استفاده از اين رانت شركت هاي دولتي در بخش ساختمان با داشتن بيش از 80 درصد سهم بازار كارايي كمتري از كل 20 درصد باقيمانده در دست بخش خصوصي دارند.

پاراديم (E)
ورود واژگان جديد از IT به صنعت ساختمان مانند:
E-GOVERNMENT،NETIZEN ، E-PROCUREMENT (تداركات از طريق اينترنت)، E-TENDER، EBID، WEB-BASED PROJECT MANAGEMENT و … حاكي از تغيير اساسي و بنيادي در شيوه كسب و كار اين صنعت در سال هاي آتي است.
مواجهه با اين تغييرات توسعه هماهنگ و متوازني را در كل صنعت IT كشور طلب مي نمايد
IT فضاي كسب و كار و قواعد آن را به كلي متحول كرده است. ريتم و ضربان فضاي حركات كسب و كار تندتر شده، سرعت در همه چيز افزايش پيدا كرده است و زنجيره توالي كارها به شبكه تبديل شده است.
از مشخصه هاي عصراطلاعات اين است كه گذار از داده Data به اطلاعات Information سپس دانايي Knowledge و سرانجام خرد Wisdom سرعـت فوق العـاده اي پيــدا كرد
اســــت. همه اينها منجر به شــــــكاف جديــدي بنام شكاف ديجيتالي (Digital Divide) گرديده است. در شكاف ديجيتالي فنلاند، نروژ، كانادا، آمريكا و … با بالاي 60درصد استفاده كننده از اينترنت در صدر و كشور ايران با زير يك درصد استفاده از اينترنت و حضور در وب در كنار كشورهايي مانند بنگلادش، سومالي، بوركينافسو و … قرار دارد.
آنهايي كه به اينـترنت وصل هسـتند فرصـت ها را زودتر شـكار مي كنند، قدرت ابتكار در دست آنها خواهد بود و مواجهه خلاق با پديده ها دارند (Proactive). برخلاف ساير انواع منابع اطلاعات تنها دارايي استراتژيكي است كه با مصرف اضافه مي شود.
فرصتها در عصر ديجيتال در قابليت ارتباط با محيط داخلي و بيروني نهفته است. مشتريان، كارفرمايان، كارمندان، سهامداران، تامين كنندگان در هر كجاي كره زمين باشند به همديگر متصل و شـبكه شـده اند. به همين دليل اسـت كه استـانداردهايي مثل ISO و CE اينقدر مهم شـده اند. گردش اطلاعات در شبكه روان تر و شفاف تر شده است. غول هاي بزرگ به شركت هاي چالاكي بصورت هسته كوچك قوي و شبكه بزرگ هوشمند تبديل شده اند.
ITپارادوكس بين شركت هاي توسـعه يافته و حفظ چــالاكي شركت هاي كوچــك را با برون تاميني (Outsourcing) حل نموده است. در زمينه ميزان آمادگي شركت ها و يا كشور براي ورود به عصـر اطلاعات و دانايي، سـازمان ملل شـاخص جديدي به نام (E-Readiness) براي سنجش ميزان آمادگي كشور براي انطباق IT و ظرفيت ورود به عصر ديجيتالي تعريف نموده است.

مديريت پروژه بر مبناي وب (WEB)
مديريت پروژه ها نيز خارج از پاراديم تغييرات عصر اطلاعات نبوده و دستخوش تحول بنيادي گرديده است.
چرخه زماني عمر پروژه ها كاهش پيدا كرده و همزماني فعاليت ها افزايش پيدا كرده است.
با تغيير مفهوم زمان، مكان، شيوه هاي همكاري از راه دور تيم هاي پروژه ، امكان اجراي چند پروژه همزمان و پروژه هاي بزرگ بويژه (EPC) حتي براي شركت هاي كوچك نيز فراهم شده است. مديريت مبتني بر حضور فيزيكي جاي خود را به مديريت مبتني بر اطلاعات داده است.
بزرگي و كوچكي شركت ها براساس اندازه تعريف نميشود و ميزان چالاكي يك شـركت با هسـته كوچك و يك شبــكه قوي از تامين كنندگان، همكاران، پيمانكاران دست دوم، بر مبناي درجه استفاده از تكنولوژي اطلاعات سنجيده مي شود. شركت هاي كوچك با اســتفاده از مزيت رقابتي IT وارد رقابت سنــگين تري با شركت هاي بزرگ شده اند و قدرت چانه زني بالاتري در تشـكيل اتحـادهاي استراتژيك، ادغام ها و مشاركت ها بدست آورده اند.
فشار رقابتي حاضر در عرصه صنعت ساختمان، شركتها را وادار نموده است كه درصورتي ادامه حيات دهند كه پروژه ها را سريع تر، با سود بيشتر، در زمان كمتر و با كيفيت بالاتر انجام دهند.
در صنعت ساختمان، صحبت از جهاني شدن (Globalization) و كار در تراز جهاني (World Class) درصورتي كه در راستاي استفاده از مزيت رقابتي IT و ساير قواعد كسب و كار در عصر اطلاعات نباشد يك شوخي بزرگ خواهد بود !!!
IT عنـوان موتور و هسته اصلي جهاني شدن مطرح است و از طريق IT، جهاني شدن زودتر و خارج از كنترل دولت ها شروع شده است.
اولين اثر IT در كسب و كار گشودن مرزهاي شخصي، سازماني و ملي است.
دومين اثر، بالارفتن بهره وري، اثربخشي و كارايي شركتها در انجام پروژه ها به دليل بالارفتن هماهنگي و كار تيمي و تشريك مساعي واستفاده از نيروي برهم افزايي يا سينرژي (Synergy) ناشي از يكپارچه شدن (Integration) و متصل شدن (Connectivity) شبكه اي به يكديگر است.
سومين اثر فراهم كردن يك صفحه پايش (Monitor) مثل داشبرد كابين خلبان براي مديريت سازمان و يا مديريت پروژه است.
چهارمين اثر پايين آوردن هزينه هاي پنهان، هماهنگي مبادلاتي و معاملاتي (Transaction and Coordination Cost) در پروژه ها است.